4.4 ปัญหาสุขภาพที่เกิดจากการบริโภค

เรื่องที่ 4.4 ปญหาสุขภาพที่เกิดจากการบริโภค

อาหารไมถูกหลัก โภชนาการ ปจจุบันการดําเนินชีวิตของประชาชนโดยเฉพาะในเขตเมือง เปนไปอยางเรงรีบ ทําใหการ บริโภคอาหาร ก็เนนอาหารตามที่รับประทานไดสะดวกรวดเร็ว เชน อาหารฟาสตฟูด (Fast Food) ทํา ใหเกิดปญหาโรคอวน และโรคอื่นๆอีกมาก ดังนั้นจึงควรทําความเขาใจถึงองคประกอบสําคัญดังนี้ 

 1) อาหาร (Food) หมายถึงสิ่งที่เรากินไดและมีประโยชนตอรางกาย สิ่งที่กินไดแตไมเปน ประโยชนหรือใหโทษแกรางกาย อาทิ สุรา เห็ดเมา เราก็ไมเรียกสิ่งนั้นวาเปนอาหาร 

2) โภชนาการ (Nutrition) มีความหมายกวางมากกวาอาหาร โภชนาการ หมายถึง เรื่องตางๆ ที่วาดวยอาหาร อาทิ การจัดแบงประเภทสารอาหาร ประโยชนของอาหาร การยอยอาหาร โรคขาด สารอาหาร เปนตน โภชนาการเปนวิชาสาขาหนึ่งซึ่งมีลักษณะเปนวิทยาศาสตรประยุกต ที่กลาวถึงการ เปลี่ยนแปลงตางๆของอาหารที่เรารับประทานเขาไปเพื่อใชประโยชนในดานการเจริญเติบโตและ ซอมแซมสวนตางๆของรางกาย 

3) สารอาหาร ( Nutrient) หมายถึง สารเคมีที่เปนสวนประกอบสําคัญในอาหาร สารเคมี เหลานี้มีความสําคัญและจําเปนตอรางกาย อาทิ เปนตัวทําใหเกิดพลังงานและความอบอุนตอรางกาย ชวยในการเจริญเติบโต ชวยซอมแซมสวนที่สึกหรอทําใหรางกายทํางานไดตามปกติ เมื่อนําอาหารมา วิเคราะหจะพบวามีสารประกอบอยูมากมายหลายชนิด ถาแยกโดยอาศัยหลักคุณคาทางโภชนาการจะ แบงออกเปน 6 ประเภท ไดแกโปรตีน คารโบไฮเดรต ไขมัน วิตามิน เกลือแร และน้ำ

4) พลังงานและแคลอรี่ ไขมัน คารโบไฮเดรต และโปรตีน ใหประโยชนแกรางกายหลายอยางที่สําคัญคือ การใช พลังงานแกรางกาย พลังงานในที่นี้หมายถึงพลังงานที่รางกายจําเปนตองมี ตองใชและสะสมไว เพื่อใช ในการทํางานของอวัยวะทั้งภายในและภายนอกรางกาย นักวิทยาศาสตรวัดปริมาณของพลังงานหรือกําลังงานที่ไดจากอาหารเปนหนวยความรอน เรียกวาแคลอรี่ โดยกําหนดวา 1 แคลอรี่ เทากับปริมาณความรอนที่ทําใหน้ำ 1 กรัม มีอุณหภูมิสูงขึ้น 1 องศาเซลเซียส แตในทางโภชนาการพลังงานที่ไดรับจากการอาหารที่กินเขาไป 1 แคลอรี่ (ใหญ) เทากับปริมาณ ความรอน ที่ทําใหน้ำ 1 กิโลกรัม มีอุณหภูมิสูงขึ้น 1 องศาเซลเซียส

5) อาหารหลัก 5 หมู อาหารเปนสิ่งจําเปนยิ่งสําหรับการเจริญเติบโต การบํารุงเลี้ยงสวนตางๆ ของรางกาย มักพบวาบางคนเลือกที่จะกินและไมกินอาหารอยางหนึ่งอยางใด ซึ่งเปนการกระทําที่ไม ถูกตอง หากไมกินอาหารตามความตองการของรางกาย การกินอาหารตองคํานึงถึงคุณคาของ สารอาหารมากกวา ความชอบหรือไมชอบ การเลือกกินหรือไมกินอาหารเกิดจากสาเหตุหลายประการ ดังนี้

 ความคุนเคย เราจะเลือกอาหารที่เราคุนเคยหรือกินอยูเปนประจํา และจะไมเลือกกินอะไรที่ไม คุนเคยดังนั้นจึงมีอาหารอีกหลายอยางที่เรายังไมเคยกิน ซึ่งอาจจะอรอยถูกปากก็ได รสชาติ หรือความ “อรอย” เปนเหตุผลที่คนเราเลือกอาหาร ความอรอยของแตละคนจะไม เหมือนกัน อาหารอยางหนึ่งบางคนจะบอกวาอรอยแตบางคนจะเฉยๆ หรือไมอรอย ลักษณะเฉพาะของเนื้ออาหาร อาทิ บางคนชอบอาหารกรอบ อาหารนุม บางคนชอบเคี้ยว อาหารพวกเนื้อ ของคนไทยครอบครัวหรือเพื่อนจะมีอิทธิพลตอความชอบไมชอบอาหารของทาน อาทิในครอบครัวที่พอไมกินตนหอมหรือผักชีเลย ไปกินอาหารที่ไหนก็จะเขี่ยตนหอมผักชีออกจาก จานทุกครั้ง ลูกๆก็จะเลียนแบบกลายเปนไมชอบไปดวย ดังนั้นเพื่อสุขภาพเราจึงควรลองกินอาหารที่ไมเคยกินทีละอยางสองอยางโดยคํานึงถึง ประโยชนของมันมากกวา เมื่อไดลองกินแลวอาจะพบวาจริงๆ แลวมันก็อรอยไมแพอาหารจานโปรด และไมเกิดปญหาสุขภาพที่เกิดจากการบริโภคอาหารไมถูกหลักโภชนาการดวย ปญหาจากการบริโภคอาหารไมถูกหลักโภชนาการไดแก 

- ภาวะทุพโภชนาการ 

- ภาวะโภชนาการเกิน (โรคอวน) 

ภาวะทุพโภชนาการ (Malnutrition) ภาวะทุพโภชนาการ หมายถึง ภาวะที่รางกายไดรับสารอาหารผิดเบี่ยงเบนไปจากปกติ อาจเกิด จากไดรับสารอาหารนอยกวาปกติหรือเหตุ ทุติยภูมิ คือเหตุเนื่องจากความบกพรองตางจากการกินการ ยอยการดูดซึมในระยะ 2-3 ปแรกของชีวิต จะมีผลกระทบตอระดับสติปญญา และการเรียนภายหลัง เนื่องจากเปนระยะที่มีการเจริญเติบโตของสมองสูงสุด ซึ่งระยะเวลาที่วิกฤติตอพัฒนาการทางรางกาย ของวัยเด็กมากที่สุดนั้นตรงกับชวง 3 เดือนหลังการตั้งครรภจนถึงอายุ 18-24 เดือนหลังคลอด เปน ระยะที่มีการปลอกหุมเสนประสาทของระบบประสาท และมีการแบงตัวของเซลล ประสาทมากที่สุด เมื่ออายุ 3 ป มีผลกระทบตอการเจริญเติบโต ถึงรอยละ 80 สําหรับผลกระทบทาง รางกายภายนอกที่มองเห็นไดคือเด็กมี   รูปรางเตี้ย เล็ก ซุบผอม ผิวหนังเหี่ยวยนเนื่องจากไขมันชั้น ผิวหนัง นอกจากนี้ออวัยวะภายในตางๆ ก็ไดรับผลกระทบเชนกัน 

1. หัวใจ จะพบวา กลามเนื้อหัวใจไมแนนหนา และการบีบตัวไมดี 

2. ตับ จะพบไขมันแทรกอยูในตับ เซลลเนื้อตับมีลักษณะบางและบวมเปนน้ำสาเหตุให ทํางานไดไมดี

3. ไต พบวาเซลลทั่วไปมีลักษณะบวมน้ำและติดสีจาง 

4. กลามเนื้อ พบวาสวนประกอบในเซลลลดลง 

มีน้ำเขาแทนที่ นอกจากการขาดสารอาหารแลวการไดรับอาหารเกิน ในรายที่อวนฉุก็ถือเปนภาวะทุพโภชนาการเปน การไดรับอาหารมากเกินความตองการ พลังงานที่มีมากนั้นไมไดใชไป พลังงานสวนเกินเหลานั้นก็จะ แปลงไปเปนคลอเรสเตอรรอลเกาะจับแนนอยูตามสวนตางๆของรางกาย และอาจลุกลามเขาสูเสน เลือด ผลที่ตามมาก็คือ โรคอวน โรคเบาหวาน โรคหัวใจ และโรคตางๆ การประเมินสภาวะโภชนาการ 

1. ประวัติ ที่นําเด็กมาจากโรงพยาบาลเพื่อหาสาเหตุชักนําใหเกิดภาวะขาดสารอาหาร 

2. การตรวจรางกาย เพื่อหารองรอยการผิดปกติซึ่งเกิดจากการขาดสารอาหารและวิตามิน การตรวจรางกาย เพื่อประเมินสภาวะโภชนาการของเด็กแบงไดเปน 2 ตอน คือ การตรวจรางกายทั่วไป กับการตรวจโดยการวัดความเจริญทางรางกาย การตรวจรางกายทั่วไปโดยแพทย จะเปนแนวทางชวยประเมินสภาวะของเด็ก และเปน แนวทางวินิจฉัยการขาดสารอาหารและวิตามิน การตรวจโดยการวัดความเจริญทางรางกาย เปนการวัดขนาดทางรางกายคือ สวนสูง และน้ำาหนัก เพื่อบอกถึงโภชนาการของเด็ก ภาวะโภชนาการเกิน เมื่อคนเราบริโภคอาหารชนิดใด ชนิดหนึ่ง เกินความตองการของรางกาย จะทําใหเกิดภาวะ โภชนาการเกินจนเกิดโรคได และโรคที่เกิดจากภาวะโภชนาการเกิน เปนสาเหตุของการสูญเสียชีวิต เปนจํานวนไมนอย และเปนตนเหตุของการเจ็บปวยที่ตองเสียคาใชจายในการรักษายาวนานเชน โรคหัวใจและหลอดเลือด ตลอดจนโรคอวน เปนตน โรคหัวใจและหลอดเลือด (Cardiovascular Disease) โรคหัวใจและหลอดเลือด เปนสาเหตุการตายที่สําคัญในลําดับตนๆ ของประชาชนไทยมาโดย ตลอด โรคดังกลาวเปนการเปลี่ยนแปลงทางอายุรศาสตรที่เกี่ยวของกับหัวใจและหลอดเลือด ซึ่งจะ หมายรวมถึงโรคตางๆ และภาวะอาการของโรค เชน โรคหลอดเลือดหัวใจ (Coronary heart disease) ภาวะหลอดเลือดหัวใจแข็ง (Arteriosclerosis) และอาการความดันเลือดสูง (Hypertension) เปนตน โรค ที่สําคัญในกลุมนี้คือ โรคหลอดเลือดหัวใจหรือโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ ซึ่งจัดวาเปนโรคที่เปนสาเหตุ ของการปวย และการตายที่สูงของประชาชนชาวไทยในปจจุบัน โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคหลอดเลือดหัวใจ เปนโรคชนิดหนึ่งที่เกิดจากหลอดเลือดแดงหัวใจแข็ง ตีบ ตัน ขาดความ ยืดหยุน หลอดเลือดหัวใจตีบหรือตัน หรือเกิดจากลิ่มเลือดอุดตันหลอดเลือดหัวใจ จนทําใหกลามเนื้อ หัวใจขาดเลือด หรือทําใหกลามเนื้อหัวใจตาย โรคนี้เปนสาเหตุสําคัญของอัตราการปวยการตาย ของ คนไทยในปจจุบัน และมีแนวโนมจะเพิ่มมากขึ้นในอนาคต 

สาเหตุ 1. กรรมพันธุ ผูที่พอแม ปูยา ตายาย ปวยเปนโรคหลอดเลือดหัวใจจะมีความเสี่ยงมากกวา ไขมันในหลอดเลือด ถาสูงกวาปกติจะทําใหหลอดเลือดแข็ง เสี่ยงตอการเปนโรคหลอดเลือดหัวใจ

2. ความดันเลือดสูง 

3. เบาหวาน ผูที่เปนเบาหวานมักจะเปนโรคหลอดเลือดหัวใจดวย

4. ความอวน ความอวนกับโรคหลอดเลือดหัวใจ มักจะเกิดขึ้นดวยกันเสมอ โดยเฉพาะคน อวนที่พุง มักจะมีไขมันในเลือดสูงจนเปนโรคหลอดเลือดหัวใจดวย 

5. ออกกําลังกายนอยหรือขาดการออกกําลังกาย การไหลเวียนเลือดไมคลองพอ การเผา ผลาญพลังงานนอย ทําใหสะสมไขมันจนกลายเปนโรค

6. ความเครียด และความกดดันในชีวิต อาจสงผลทําใหเปนโรคนี้ได 

7. การสูบบุหรี่ สารนิโคตินและทารจากควันบุหรี่มีผลตอการเกิดโรคนี้ นอกจากสาเหตุที่สําคัญดังกลาว ซึ่งจัดวาเปนปจจัยที่สามารถเปลี่ยนแปลงได อาจมีปจจัยเสี่ยง อื่น ๆ ที่เปนสาเหตุของการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ เชน เพศ อายุ เชื้อชาติ เปนตน จากการศึกษา พบวาเพศชายเสี่ยงตอการเกิดโรคนี้มากกวาเพศหญิง ยกเวนผูหญิงในวัยหมดประจําเดือนเนื่องจากมี ระดับฮอรโมนเอสโตรเจนลดลง มีไขมันในเลือดสูง สําหรับอายุพบวามีอัตราการเกิดโรคนี้สูงมากใน ผูสูงอายุ และเชื้อชาติพบวาในคนผิวดํามีอัตราการเกิดโรคนี้มากกวาคนผิวขาว

1. เจ็บหนาอกเปนๆ หายๆ หรือเจ็บเมื่อเครียด หรือเหนื่อย ซึ่งเปนลักษณะอาการเริ่มแรก 

2. เจ็บหนาอกเหมือนมีอะไรไปบีบรัด เจ็บลึกๆ ใตกระดูกดานซายราวไปถึงขากรรไกรและ แขนซายถึงนิ้วมือซาย เจ็บนานประมาณ 15-20 นาที ผูปวยอาจมีเหงื่อออกมาก คลื่นไสหายใจลําบาก รูสึกแนนๆ คลายมีเสมหะติดคอ บางครั้งมีอาการคัดจมูกคลายเปนหวัด เมื่อเปนมากจะมีอาการหนามืด คลายจะเปนลม และอาจถึงขั้นเปนลมได บางครั้งพอเหนื่อยก็จะรูสึกงวงนอนและเผลอหลับไดงาย 

3. ผูปวยมีอาการหัวใจสั่น หัวใจเตนไมสม่ำเสมอ

          4. ในกรณีที่รุนแรง อาการเจ็บหนาอกจะรุนแรงมาก มักจะเกิดจากการที่มีลิ่มเลือดไปอุดตัน บริเวณหลอดเลือดที่ตีบ ทําใหเกิดกลามเนื้อหัวใจตาย ผูปวยอาจมีอาการหัวใจวาย ช็อก หัวใจหยุดเตน ทําใหเสียชีวิตอยางกะทันหันได 

การปองกัน 

          1. หากพบวาบุคคลในครอบครัวมีประวัติเปนโรคนี้ ควรเพิ่มความระมัดและหลีกเลี่ยงจาก ปจจัยเสี่ยง เพราะอาจกระตุนการเกิดโรค 

          2. ลดอาหารที่ทําจากน้ำมันสัตว กะทิจากมะพราว น้ํามันปาลม และไขแดง 

          3. ไมควรรับประทานอาหารที่มีรสเค็มจัด 

          4. ลดอาหารจําพวกแปง คารโบไฮเดรต รับประทานอาหารพวกผัก ผลไมมากๆ

          5. งดอาหารไขมันจากสัตวและอาหารหวานจัด 

          6. ออกกําลังกายอยางสม่ำเสมอ  

          7. พักผอนใหเพียงพอวันละ 6-8 ชั่วโมง และหาวิธีผอนคลายความเครียด 

          8. หลีกเลี่ยงหรืองดการสูบบุหรี่ 93 โรคอวน (Obesity) 

           โรคอวนเปนสภาวะที่รางกายมีไขมันสะสมตามสวนตางๆ ของรางกายมากเกินกวาเกณฑปกติ ซึ่งตามหลักสากลกําหนดวาผูชายไมควรมีปริมาณของไขมันในตัวเกินกวา 12-15% ของน้ำหนักตัว ผูหญิงไมควรมีปริมาณของไขมันในตัวเกินกวา 18-20% ของน้ำหนักตัว ซึ่งการตรวจนี้หากจะใหไดผล แนนอนควรไดรับการตรวจจากหองปฏิบัติการ แตนักเรียนอาจประเมินวาเปนโรคอวนหรือไมดวยวิธี งายๆ ดวยวิธีตรวจสอบกับตารางน้ำหนักและสวนสูงของกรมอนามัย ดังตารางที่เรียนมาแลว สําหรับในผูใหญอาจประเมินไดจาก การหาคาดัชนีมวลกาย (Body Mass Index) ไดจากสูตร ดังนี้ คาที่ไดอยูระหวาง 18.5-24.9 ถือวาอยูในเกณฑปกติ ไมอวนหรือผอมเกินไป 

สาเหตุ 

       1. กรรมพันธุ 2. การรับประทานอาหารเกินความตองการของรางกาย และมีพฤติกรรมการรับประทาน อาหารที่ไมดี เชน กินจุบจิบ 3. ขาดการออกกําลังกาย 4. สภาวะทางจิตและอารมณ